Πρωτοπρεσβυτέρου Χριστοφόρου Χρόνη *
Το πιο αμφιλεγόμενο αντικείμενο της σύγχρονης Ηθικής Φιλοσοφίας και της Βιοηθικής είναι αυτό της άμβλωσης. Για την προβληματική των αμβλώσεων έχουν γραφτεί τα περισσότερα άρθρα και οι περισσότερες επιστημονικές μελέτες απ’ όλα τα βιοηθικά και ηθικά προβλήματα. Η προβληματική εστιάζεται κυρίως σε τρεις άξονες: 1) Πότε ξεκινάει η ζωή; 2) Πότε εμψυχούται το έμβρυο; 3) Είναι το έμβρυο πρόσωπο; Είναι δηλαδή το έμβρυο κάποιος ή κάτι;
Όσον αφορά το ξεκίνημα της ζωής, η Ορθόδοξη Εκκλησία πιστεύει ότι η σύλληψη είναι το σημείο σταθμός για την αρχή της ζωής. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η Εκκλησία τιμά τις ημέρες των προσώπων της θείας οικονομίας, για να υπογραμμίσει με τον τρόπο αυτό, την πίστη στην ιερότητα και στη σπουδαιότητα του γεγονότος αυτού.
Έτσι εορτάζει το μυστήριο της σύλληψης του Χριστού, κατά την ημέρα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, στις 25 Μαρτίου, έπειτα τη σύλληψη της Θεοτόκου, στις 9 Δεκεμβρίου και τέλος τη σύλληψη του Ιωάννου του Προδρόμου, στις 23 Σεπτεμβρίου. Τη στιγμή της σύλληψης, γίνεται σύζευξη σώματος και ψυχής. Το μεν σώμα δηλώνει την ανθρώπινη παρουσία και συμμετοχή στο μυστήριο της δημιουργίας, η δε ψυχή αποδεικνύει την ύπαρξη του Θεού και τη συμμετοχή του σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη. Η αρχή της ζωής πραγματώνεται από την πρώτη στιγμή της γονιμοποίησης. Τα τελευταία χρόνια η Εκκλησία της Ελλάδος καθιέρωσε την Κυριακή μετά την Χριστού Γέννησιν, ως ημέρα αφιερωμένη στην προστασία της ζωής του Αγέννητου Παιδιού.
Βασικό και πολύ συνηθισμένο είναι το ερώτημα, για το πότε εμψυχούται ο άνθρωπος. Όλοι οι άγιοι Πατέρες συμφωνούν ότι η ψυχή και το σώμα δημιουργούνται ταυτόχρονα. Σύμφωνα, μάλιστα, με τη δογματική διδασκαλία της Εκκλησίας μας, το έμβρυο εμψυχούται και συνιστά αυτοτελή ψυχοσωματική οντότητα «ἅμα τῇ συλλήψει» ή «ἐξ ἄκρας συλλήψεως», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής «..οὔτε σώματος χωρίς ἡ ψυχή, οὔτε ψυχῆς σῶμά ποτε νοηθήσεται... Ἡ ψυχή τὸ εἶναι λαμβάνουσα κατὰ τὴν σύλληψιν ἅμα τῷ σώματι πρὸς ἑνὸς ἀνθρώπου συμπλήρωσιν ἄγεται...».[1] Την ίδια θέση εκφράζει και ο σπουδαιότερος δογματικός Πατέρας της Εκκλησίας, ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός: «Ἅμα δὲ τὸ σῶμα καὶ ἡ ψυχὴ πέπλασται‧ οὐ τὸ μὲν πρῶτον, τὸ δὲ ὕστερον».[2]
Τέλος το έμβρυο κατά την ορθόδοξη παράδοση και ανθρωπολογία, από τη στιγμή ήδη της σύλληψής του, είναι μια ολοκληρωμένη ανθρώπινη ύπαρξη, η οποία δεν διαφέρει από εκείνη της μητέρας του. Είναι μια αυτόνομη και αυθύπαρκτη ζωή, μια έμψυχη εικόνα του Θεού, ένα εν δυνάμει πρόσωπο, το οποίο έχει ανάγκη μιας καθορισμένης διαδικασίας και ενός ορισμένου χρονικού διαστήματος, για να αναπτυχθεί κατάλληλα και φυσιολογικά, για να ωριμάσει ως ανθρώπινο ον, ως τέλειος άνθρωπος, ως πρόσωπο.[3] Για την ορθόδοξη Εκκλησία το έμβρυο δεν είναι μια αδιαμόρφωτη μάζα από ιστούς, αλλά είναι άνθρωπος, ένα πρόσωπο με αιώνια προοπτική. Το έμβρυο είναι κάποιος και όχι κάτι. Επομένως η άμβλωση θανατώνει έναν αθώο και ανυπεράσπιστο άνθρωπο και άρα είναι ηθικά αδικαιολόγητη. Για το αν το έμβρυο είναι άνθρωπος ή όχι δεν έχει παρά να παρακολουθήσει κάποιος ένα σύντομο βίντεο, διάρκειας εξήντα επτά δευτερολέπτων, όπου παρουσιάζονται τα αποτελέσματα μιας άμβλωσης. Το συγκεκριμένο βίντεο υπάρχει στην ιστοσελίδα http://caseforlife.com και ασφαλώς είναι λογοκριμένο από το YouTube. Ο καθένας μπορεί να εξάγει τα συμπεράσματά του.
Προσπάθεια δικαιολόγησης των αμβλώσεων
Οι υπερασπιστές του δικαιώματος των γυναικών να επιλέγουν ελεύθερα αν θα προβούν σε άμβλωση, προβάλλουν μια σειρά από ευλογοφανή επιχειρήματα. Μερικά από αυτά είναι:
1) Το έμβρυο είναι ανθρώπινο ον, όχι όμως πρόσωπο, επομένως η άμβλωση μπορεί να δικαιωθεί ηθικά, αφού η ηθική έχει αντίκρισμα μόνο σε ανθρώπους με προσωπικότητα. Υποστηρίχθηκε από διαφόρους σύγχρονους ηθικούς φιλοσόφους (Tooley, Warren, Singer, και Summer) ότι το έμβρυο δεν έχει προσωπικότητα αφού απ’ αυτό απουσιάζουν η αυτοσυνειδησία και το ενδιαφέρον για συνέχιση της ζωής, η ικανότητα για πόνο, η λογική, η ικανότητα για επικοινωνία, η αυτοκαθοριζόμενη ενέργεια, η αίσθηση, η ηθική δράση. Το έμβρυο δεν έχει επίσης αίσθηση του μέλλοντος και του παρελθόντος, ικανότητα συσχετισμού με άλλους, ούτε έχει επικοινωνία ή περιέργεια, ενώ παρατηρείται σ’ αυτό κάποια ευαισθησία, μόνο στο τελευταίο τρίμηνο της κύησης.
Είναι όμως κοινά αποδεκτό, ότι και πολλοί άνθρωποι δεν πληρούν πολλά ή και κανένα από τα παραπάνω κριτήρια, που απαιτούνται για να χαρακτηρισθεί κάποιος ως πρόσωπο. Ένας άνθρωπος που βρίσκεται σε προσωρινό κώμα, ένας ασθενής με Αλτσχάιμερ, ένας ψυχικά ή νευρολογικά ασθενής, ένα νεογέννητο, ένα μικρό παιδί, ένας υπερήλικας, θα μπορεί να χαρακτηρισθεί ως πρόσωπο ή είναι μόνο ανθρώπινο ον, χωρίς πλήρη δικαιώματα; Δεν είναι πρόσωπο ένας παραπληγικός; Ακόμη και ένας άνθρωπος που κοιμάται, χάνει τα χαρακτηριστικά που απαρτίζουν την προσωπικότητά του. Βέβαια ο άνθρωπος αυτός θα ξυπνήσει και θα έχει αυτοσυνειδησία και επιθυμίες για το μέλλον, και οι επιθυμίες του αυτές θα πρέπει να γίνουν σεβαστές. Όμως, εάν ένα έμβρυο δεν σκοτωθεί, τότε θα έχει και αυτό επιθυμίες και προσδοκίες, όπως ο κοιμώμενος, όταν ξυπνήσει.[4]
2) Η απειλή του υπερπληθυσμού. Υποστηρίζεται ότι ο υπερπληθυσμός είναι ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Οι φυσικοί πόροι εξαντλούνται με ταχύ ρυθμό, ενώ οι γεννήσεις αυξάνονται με ταχύτατο ρυθμό, υπερκαλύπτοντας έτσι η ζήτηση την προσφορά. Η ποιότητα ζωής φθίνει. Θα μπορούσε η άμβλωση να βοηθήσει; Αυτό βέβαια δε σημαίνει άμβλωση σε κάθε εγκυμοσύνη, αλλά εξέταση του ζητήματος και νομιμοποίηση της άμβλωσης, σε κάποιες περιπτώσεις.[5] Βέβαια ο υπερπληθυσμός, δεν αφορά τον «πολιτισμένο» λεγόμενο κόσμο (Η.Π.Α., Ευρώπη, Ιαπωνία), καθώς εκεί υπάρχει τεράστιο πρόβλημα υπογεννητικότητας και γήρανσης του πληθυσμού. Το πρόβλημα το αντιμετωπίζουν οι αναπτυσσόμενες χώρες, τη λύση όμως την προτείνουν οι αναπτυγμένες. Εάν όντος υπάρχει πρόβλημα υπερπληθυσμού, που απειλεί το επίπεδο της ζωής μας, η λύση δεν είναι να σκοτώσουμε ένα μέρος του πληθυσμού. Η άμβλωση σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να δικαιωθεί ηθικά, για να συμβάλει στη μείωση του παγκόσμιου πληθυσμού. Ο πληθυσμός μπορεί να μειωθεί και με άλλα μέσα, όπως με έναν πόλεμο ή με την εξάπλωση θανατηφόρων μεταδοτικών ασθενειών. Νομιμοποιούμαστε ηθικά να προκαλούμε πολέμους ή να δημιουργούμε μεταδοτικές ασθένειες, για να μειώσουμε τον πληθυσμό; Με τη σωστή κατανομή των πόρων, ο πλανήτης μπορεί να θρέψει πολύ περισσότερο πληθυσμό, απ’ αυτόν που έχει.
3) Η άγαμη μητέρα. Ο αριθμός των αγάμων μητέρων αυξάνεται διαρκώς. Έχει υπολογισθεί ότι ένας στους πέντε Ευρωπαίους, είναι παιδί εκτός γάμου.[6] Στην Ελλάδα, ο αριθμός των αγάμων μητέρων κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα, έχει όμως αυξητική τάση. Δυστυχώς είναι αλήθεια, ότι η κοινωνία είναι πολύ σκληρή απέναντι στις άγαμες μητέρες. Το βάρος της ντροπής είναι δυσβάσταχτο.
Καλό είναι όμως αυτή η άγαμη μητέρα, να μην προσπαθήσει να διορθώσει το λάθος της, διαπράττοντας ένα σοβαρότερο λάθος, ένα έγκλημα, σκοτώνοντας το παιδί της. Η εγκυμοσύνη από μόνη της δεν είναι ντροπή, αλλά αξιοζήλευτο πράγμα. Η ντροπή που μπορεί να νιώσει μια άγαμη μητέρα, δεν μπορεί να δικαιολογήσει την καταπάτηση των δικαιωμάτων ενός άλλου προσώπου.[7] Το ορθότερο θα ήταν η άγαμη μητέρα, να κλείσει τα αυτιά της στις υποκριτικές φωνές της κοινωνίας, που βλέπει μόνο σφάλματα, να κρατήσει το παιδί της, και να αγωνισθεί γι’ αυτό. Η δύναμη που αντλεί μια μητέρα, βλέποντας το παιδί της, είναι τεράστια. Αυτή η δύναμη μπορεί να υπερνικήσει όλα τα προβλήματα. Εξάλλου, ποιος είπε ότι οι παντρεμένες μητέρες δεν έχουν προβλήματα; Η κοινωνία, εμείς δηλαδή, δεν θα πρέπει να καταδικάζουμε και να ωθούμε μια άγαμη μητέρα στην άμβλωση, αλλά αντίθετα να την υποστηρίζουμε να κρατήσει το παιδί της, βοηθώντας τη ποικιλοτρόπως. Ένα σενάριο: μια έφηβη είναι έγκυος. Δεν είναι παντρεμένη. Ο αρραβωνιαστικός της δεν είναι ο πατέρας του μωρού και είναι πολύ στενοχωρημένος. Πρέπει η μητέρα αυτή να προβεί σε άμβλωση; Αν η απάντηση είναι ναι, τότε μόλις οδηγήσαμε σε άμβλωση τον Ιησού Χριστό.
4) Κίνδυνος για τη ζωή της μητέρας. Ποιά ζωή θα υπερισχύσει, όταν κινδυνεύει η ζωή της μητέρας, από το παιδί που εγκυμονεί; Είναι φόνος, εάν η μητέρα επιλέξει να ζήσει αυτή και όχι το παιδί της; Εάν κάποιος μου επιτεθεί με όπλο και εγώ τον πυροβολήσω, σκοτώνοντάς τον, τότε δεν έχουμε φόνο εκ προμελέτης, αλλά αυτοάμυνα, η οποία έχει ηθική αξία. Μήπως και η μητέρα προστατεύει τη ζωή της, σκοτώνοντας τον «εισβολέα» που την απειλεί; Οι περιπτώσεις αυτές είναι εξαιρετικά σπάνιες και αποτελούν το 3%, επί του συνόλου των αμβλώσεων, που διενεργούνται παγκοσμίως, με το νούμερο αυτό διαρκώς να συρρικνώνεται, εξαιτίας της ιατρικής προόδου.[8]
Σε μια τέτοια όμως περίπτωση, θυσιάζεται αναγκαστικά το έμβρυο, χωρίς να υποβαθμίζεται η αξία του, αλλά επειδή οι ιατροί αισθάνονται, ότι η ζωή της μητέρας είναι πιο πολύτιμη, όχι ως υποστατική αξία, αλλά για πρακτικούς λόγους (γαλούχηση-ανατροφή). Η προτεραιότητα της ζωής της μητέρας, έναντι του εμβρύου, για ιατρικούς λόγους, είναι ίσως η μοναδική περίπτωση που η Ορθόδοξη Εκκλησία μπορεί να δεχθεί την άμβλωση. Σε τέτοιες περιπτώσεις, που γίνονται όλο και πιο σπάνιες, η προτεραιότητα πρέπει να δίνεται στη μητέρα, έναντι του εμβρύου, απλά και μόνο γιατί αυτή έχει ήδη ένα πλέγμα σχέσεων και υποχρεώσεων, που το παιδί δεν απολαμβάνει ακόμα.[9] Άλλωστε να μην ξεχνάμε ότι ποτέ το σπάνιο δεν μπορεί να γίνει νόμος στη ζωή της Εκκλησίας.[10] Δεν είναι όμως λίγες και οι περιπτώσεις, όπου η κυοφορούσα μητέρα, αποφασίζει να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή της, από υπερβολική αγάπη προς το παιδί της, δίνοντας το στίγμα του θυσιαστικού χαρακτήρα της μητρικής αγάπης. Στη σημερινή εποχή, όπου τα αποθέματα του ηρωισμού φαίνονται να εξαντλούνται, υπάρχουν μητέρες που πηγαίνουν κόντρα στο ρεύμα. Αυτόν τον ηρωισμό βέβαια δεν έχουμε κανένα απολύτως δικαίωμα να τον απαιτήσουμε, μπορούμε όμως να τον εμπνεύσουμε.[11]
5) Εγκυμοσύνη εξαιτίας εγκληματικών ενεργειών. Οι αμβλώσεις που συντελούνται, όταν το έμβρυο είναι αποτέλεσμα εγκληματικών ενεργειών (βιασμός, αιμομιξία), είναι εξαιρετικά σπάνιες, αφού αντιπροσωπεύουν μόλις το 1% του συνόλου των αμβλώσεων, παγκοσμίως.[12] Ο ηθικός λόγος, δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αγνοηθεί, αφού είναι υπερβολικά δύσκολο, να υποχρεωθεί μια γυναίκα, που υπέστη βιασμό ή αιμομιξία, να φέρει στον κόσμο ένα παιδί, που δεν το επιθυμούσε. Ο βιασμός εγείρει αισθήματα φόβου, αλλά και εκδίκησης κατά του βιαστή ή του αιμομίκτη, με συνέπεια αυτά τα αισθήματα να μεταβιβάζονται στο «προϊόν» του βιασμού, στο έμβρυο.[13]
Η δικαιοσύνη απαιτεί, τα ανεπιθύμητα αποτελέσματα εγκληματικών σεξουαλικών πράξεων να εμποδίζονται, διότι είναι απάνθρωπο και σκληρό, τα θύματα αυτά να εξαναγκάζονται να κυοφορήσουν ανεπιθύμητα παιδιά. Φαίνεται λογικό και κατανοητό, για μια γυναίκα, να θέλει τη θανάτωση του παιδιού της, που είναι αποτέλεσμα εγκληματικής πρακτικής. Σε τέτοιες τραγικές περιπτώσεις είναι φανερό ότι δεν μπορεί να υποχρεωθεί μία γυναίκα να κρατήσει το παιδί της εκτός αν το ζητήσει η ίδια (και δε σπανίζουν τέτοιες περιπτώσεις). Ασφαλώς σε έναν βιασμό ή μια αιμομιξία, ποτέ δεν ευθύνεται το παιδί. Πρέπει να τιμωρείται ο υπεύθυνος και όχι να σκοτώνεται ο αθώος. Γιατί θα πρέπει να σκοτώνεται το Χ πρόσωπο, επειδή ο Ψ βίασε τη μητέρα του Χ; Αλλά δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις σε τόσο αμφιλεγόμενα ζητήματα. Ασφαλώς μία πρακτική λύση σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι η υιοθεσία. Είναι προτιμότερο να γεννηθεί το παιδί και να δοθεί προς υιοθεσία παρά να φονευθεί. Ακόμη και σε αυτές τις δύσκολες περιπτώσεις, η άμβλωση είναι επώδυνη και αφήνει πάντα ψυχικά τραύματα και ενοχές.
6) Άμβλωση εξαιτίας σωματικών ανωμαλιών. Αποτέλεσμα της εξέλιξης της ιατρικής προόδου είναι ο λεγόμενος προγεννητικός έλεγχος. Ο έλεγχος αυτός, αποσκοπεί στη διάγνωση παθήσεων του εμβρύου, πριν από τη γέννησή του. Με τη διάγνωση αυτή, γίνεται προσπάθεια υποβοήθησης ή θεραπείας του εμβρύου, με χορήγηση φαρμακευτικών ουσιών, είτε άμεσα στο έμβρυο είτε έμμεσα, στη μητέρα. Γίνονται ακόμη και διορθωτικές χειρουργικές επεμβάσεις.
Πολλές φορές όμως, με τον έλεγχο αυτό, διαπιστώνονται σοβαρές ανωμαλίες στο έμβρυο, όπως σύνδρομο Down, παραμόρφωση, μεσογειακή αναιμία (σήμερα θεραπεύεται κατά 99%, με μεταμόσχευση μυελού οστών) ή κάποια άλλη ανίατη ασθένεια. Δικαιούμαστε ηθικά, να προχωρήσουμε στην άμβλωση, για να μη φέρουμε στη ζωή ένα παιδί, που θα βασανίζεται το ίδιο και θα βασανίζει και τους γονείς του; Ένα προβληματικό και άρρωστο έμβρυο, παραμένει άνθρωπος και πρόσωπο, όπως και ένας διανοητικά ασθενής ή κάποιος που πάσχει από ανίατη ασθένεια. Εάν θανατώσουμε ένα τέτοιο έμβρυο, γιατί να μην το κάνουμε και σε όλα τα έμβρυα, που με τον προγεννητικό έλεγχο θα αποδειχθεί, ότι θα εμφανίσουν σε πολύ προχωρημένη ηλικία, καρδιοπάθειες, μορφές καρκίνου, βαριές ψυχοπάθειες, Αλτσχάιμερ; Γιατί να μην θανατώνονται εξ αρχής τα έμβρυα αυτά, ώστε να μη βασανίζονται σε ώριμη ηλικία;
Υπάρχει αρκετή δόση υποκρισίας στο σημείο αυτό. Από τη μία θέλουμε να ξεφορτωθούμε τα ελαττωματικά έμβρυα και από την άλλη δημιουργούμε θέσεις στάθμευσης, προσαρμοσμένα ασανσέρ και αυτοκίνητα, για τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Χορηγούμε τεράστια ποσά για τους Παραολυμπιακούς Αγώνες, τιμούμε και επαινούμε τα πρόσωπα αυτά ως αγωνιστές και ως πρότυπα ψυχικής δύναμης. Όταν όμως μια γυναίκα κυοφορεί ένα τέτοιο έμβρυο, σπεύδουμε να την παροτρύνουμε να το σκοτώσει, πριν γεννηθεί.
Πρέπει να γνωρίζουμε, ότι αρκετές φορές η διάγνωση του ιατρού, για παραμορφωμένο ή ασθενικό έμβρυο, αποδεικνύεται λανθασμένη, ενώ οι προγεννητικές εξετάσεις, μπορούν από μόνες τους, να προκαλέσουν ζημιά στο έμβρυο. Ένας άνθρωπος με σύνδρομο Down ή άλλη ασθένεια, είναι συχνά χαρούμενος και ευτυχισμένος, διότι αισθάνεται ότι όλοι τον αγαπούν. Εάν δικαιωνόμαστε ηθικά, να σκοτώσουμε ένα αγέννητο ελαττωματικό παιδί, γιατί να μην κάνουμε το ίδιο και σε ανθρώπους, που γεννήθηκαν χωρίς προβλήματα, απέκτησαν όμως αργότερα; Μην ξεχνάμε, ότι ο μεγαλύτερος αστροφυσικός της εποχής μας, ο Στήβεν Χόκινγκ (1942-2018), βρισκόταν καθηλωμένος με τετραπληγία, σε αναπηρικό καροτσάκι. Δεν ήταν ο άνθρωπος αυτός πρόσωπο;
Είναι βέβαια προφανές, ότι οι αμβλώσεις σε προβληματικά έμβρυα, κατόπιν προγεννητικού ελέγχου, έχουν καθαρά ευγονικό χαρακτήρα και απορρίπτονται ηθικά, αφού το έμβρυο, ως πρόσωπο, έχει απόλυτη ηθική αξία. Η ευγονική άμβλωση είναι αποτέλεσμα του σύγχρονου υλιστικού και ευδαιμονικού τρόπου ζωής, όπου κάνουμε το παν, για να μην δοκιμάσουμε πόνο, θλίψη, δυστυχία. Θέλουμε τη ζωή μας άπονη και επιζητούμε διαρκώς τον ευημεριστικό ηδονισμό.
Ο σύγχρονος φιλόσοφος Ρόμπερτ Νόζικ, έχει διατυπώσει ένα ισχυρό επιχείρημα, κατά του ευημεριστικού ηδονισμού. Μας ζητά να φανταστούμε νευρολόγους, που μπορούν να μας συνδέσουν με μια μηχανή, μέσω της οποίας, εισρέουν στον οργανισμό μας φαρμακευτικές ουσίες. Αυτές οι ουσίες, δημιουργούν τις πλέον ηδονικές νοητικές καταστάσεις, που μπορούμε να φανταστούμε. Τώρα, αν η ηδονή είναι το ύψιστο αγαθό για τον καθένα, τότε όλοι θα προθυμοποιούμασταν να συνδεθούμε με αυτή τη μηχανή, εφ’ όρου ζωής, προκειμένου να παραμένουμε για πάντα υπό την επήρεια των φαρμάκων, νιώθοντας ευτυχία και μόνο ευτυχία. Όμως σίγουρα, ελάχιστοι άνθρωποι θα ήταν πρόθυμοι να κάνουν κάτι τέτοιο. Αυτό, όχι μόνο δεν θα ήταν ο καλύτερος δυνατός βίος, που θα μπορούσαμε να ζήσουμε, αλλά ούτε καν θα τον ονομάζαμε βίο. Πολλοί θα αποφαίνονταν, ότι πρόκειται για έναν χαμένο βίο, χωρίς καμία αξία και όχι βέβαια ως τον βίο που αξίζει να ζούμε.[14]
Το επινόημα του Νόζικ ονομάζεται «μηχανή εμπειριών» και οι φαρμακευτικές ουσίες μπορούν να παράσχουν, οποιαδήποτε επιθυμητή νοητική κατάσταση, όπως την έκσταση του έρωτα, το αίσθημα πληρότητας που απορρέει από τη συγγραφή ποίησης, το αίσθημα γαλήνης μέσα από τη θρησκευτική περισυλλογή κ.α. Οποιαδήποτε από αυτές τις εμπειρίες, μπορεί να αντιγραφεί πιστά από τη μηχανή. Θα προθυμοποιούμασταν όμως να συνδεθούμε; Η απάντηση σίγουρα εξακολουθεί να παραμένει αρνητική, διότι δεν θέλουμε απλώς την εμπειρία της ποίησης, θέλουμε να γράψουμε ποίηση. Δεν θέλουμε απλώς να αισθανθούμε ότι πετύχαμε κάτι, θέλουμε αυτό το κάτι.[15] Πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τον πόνο, όχι βέβαια να τον επιζητούμε, διότι η ζωή είναι απρόβλεπτη. Ο πόνος (σωματικός ή ψυχικός) είναι δεδομένος στη ζωή μας, πρέπει να τον δούμε πραγματιστικά, να τον αποδεχθούμε και να προσπαθήσουμε να τον μεταμορφώσουμε σε μέσο χαράς και ελπίδας. Άλλο ένα σενάριο: ένας πατέρας είναι χρόνια άρρωστος, η μητέρα έχει φυματίωση, έχουν τέσσερα παιδιά. Το πρώτο είναι τυφλό, το δεύτερο έχει πεθάνει, το τρίτος είναι κουφό και το τέταρτο έχει επίσης φυματίωση. Η μητέρα ανακαλύπτει ότι είναι ξανά έγκυος. Πρέπει να προβεί σε άμβλωση; Αν η απάντηση είναι ναι, τότε μόλις οδηγήσαμε σε άμβλωση τον Μπετόβεν.
Ποιμαντικές διαπιστώσεις
Σκοπός της Ποιμαντικής της Εκκλησίας πρέπει να είναι η σωτηρία της γυναίκας που έχει οδηγηθεί στην άμβλωση διότι η ψυχή της βασανίζεται, έστω και αν δεν έχει συνειδητοποιήσει την πράξη που έχει κάνει. Είναι απαραίτητο το πνευματικό αγκάλιασμα των γυναικών που καταφεύγουν στην άμβλωση, αλλά και αυτών που τις σπρώχνουν σ’ αυτές (υπάρχει πλούσιο παρασκήνιο πίσω από μία άμβλωση). Στην Εκκλησία οι άνθρωποι πρέπει να «ξανακερδίζονται» από την αμαρτία και όχι να ωθούνται σε μεγαλύτερη απόγνωση, σε μοναξιά, σε στιγματισμό, σε κοινωνικό αποκλεισμό. Η άμβλωση είναι ένα εξόχως τραυματικό γεγονός και η αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή του είναι κάτω από την πνευματική καθοδήγηση και πρόνοια ενός φωτισμένου πνευματικού πατέρα. Η πρόνοια αυτή είναι δυνατόν να έχει θετικότερα αποτελέσματα αν υπάρχει και η θετική συνεργασία με έναν ειδικό της ψυχικής υγείας, υπό την προϋπόθεση ότι ο ειδικός αυτός έχει ζωντανό βίωμα του ορθοδόξου χριστιανικού ιδεώδους.[16]
Η άμβλωση αντιμετωπίζεται με πνευματική καθοδήγηση, με συμβουλευτική, με παρότρυνση. Ακόμα κι αν δεν μπορούμε να αποτρέψουμε την απόφαση μιας εγκύου να προχωρήσει σε άμβλωση, δε δικαιολογούμαστε να την αφήσουμε αβοήθητη, διότι στον ψυχικό της κόσμο δεν γνωρίζουμε τι μάχες διεξάγονται και πόσα τραύματα απωθούνται στο ασυνείδητο, με την ψευδή πεποίθηση ότι έχουν διαγραφεί μόνιμα. Ό,τι απωθείται στο ασυνείδητο όχι μόνο δεν εξαφανίζεται, αλλά αντιθέτως ενδυναμώνεται, αποκτά ανεξαρτησία και δρα σαν ελεύθερη ψυχική δύναμη που παρενοχλεί την συνειδητή ψυχική ζωή, εκδικούμενο την απώθησή του, σύμφωνα με τον διάσημο ψυχίατρο και ψυχαναλυτή Καρλ Γιούνγκ (1875-1961).[17]
Η ποιμαντική μας βοήθεια σε μία τέτοια περίπτωση δε συνεπάγεται και την αποδοχή της διακοπής μιας κύησης από μέρους μας. Μάλιστα μπορούμε να αντλήσουμε και βοηθητικό ποιμαντικό υλικό από τις ποιο απίθανες «περιοχές». Ένα παράδειγμα: Έλληνας ιατρός γυναικολόγος, ο οποίος δεν πραγματοποιεί διακοπές κύησης χωρίς να υπάρχει αποδεδειγμένα σοβαρός ιατρικός λόγος, ρωτάει πάντα τους γονείς του εμβρύου ποιο θα ήταν το όνομά του εάν δεν διέκοπταν την κύηση και στη συζήτηση που ακολουθεί, αναφέρεται στο έμβρυο με το όνομά του π.χ. Νίκο, Ιωάννη κ.λπ. Ο ιατρός αυτός διαβεβαιώνει ότι σημαντικός αριθμός γονέων αλλάζουν την απόφασή τους και κρατάνε το παιδί τους, ακούγοντας απλά το όνομά του!!![18] Φαίνεται ότι η ποιμαντική συμβουλευτική οδηγεί πολλές φορές στη συμφιλίωση με τον εαυτό μας και το Θεό και τέλος στην πολύτιμη θεραπεία.[19]
Είναι απαραίτητη η στήριξη της γυναίκας στο δίλημμα της έκτρωσης. Δυστυχώς η ενημέρωση είναι από προβληματική έως ανύπαρκτη. Υπάρχει εγκληματική άγνοια. Η άμβλωση πρέπει να πάψει να θεωρείται ταμπού. Πολλά μπορούν να προσφέρουν οι σχολές γονέων, η κατήχηση, το κήρυγμα, οι ομιλίες. Συνέχεια της ενημέρωσης είναι και οι άμεσες πρακτικές λύσεις. Δεν μπορεί η ποιμαντική μας να εξαντλείται σε ένα ξερό «έχει ο Θεός ή κάνε προσευχή και υπομονή». Ασφαλώς έχει ο Θεός και ασφαλώς μέσω της προσευχής και της υπομονής βιώνουμε θαυμαστά γεγονότα. Ο Θεός όμως ενεργεί μέσω των ανθρώπων. Γι’ αυτό είναι επιτακτική η ανάγκη δημιουργίας υποδομών-Κέντρα Άγαμης Μητέρας-και δικτύων υποστήριξης της μητρότητας σε κάθε Ιερά Μητρόπολη (δυστυχώς υπάρχει σοβαρό ποιμαντικό έλλειμμα στον τομέα αυτό). Μέσω των κέντρων αυτών θα μπορούν να στηριχθούν ποιμαντικά οι γυναίκες, την ώρα των σκληρών διλλημάτων και να σωθούν πολλά παιδιά. Και ένα παιδί να σωθεί, και μία μητέρα να στηριχθεί, θα είναι μεγάλη επιτυχία. Μία προσωπική μαρτυρία: Μου ανέφερε ο μακαριστός και αγιασμένος επίσκοπος Αιτωλίας και Ακαρνανίας κυρός Κοσμάς, ότι ο ίδιος ρώτησε τον άγιο Παΐσιο γιατί δεν έχει βρεθεί το φάρμακο του καρκίνου και πεθαίνουν τόσοι άνθρωποι. Ο άγιος απάντησε ότι ο ιατρός που θα έβρισκε το φάρμακο υπέστη άμβλωση, μάλιστα ο άγιος ανέφερε και την ημερομηνία-1960.
Καταληκτικά θα λέγαμε, ότι σε αυτές τις συγκλονιστικές στιγμές που προηγούνται ή έπονται μιας άμβλωσης, έχουμε χρέος να τονίζουμε πάντοτε, ότι η άμβλωση και συγχωρείται και θεραπεύεται. Ποτέ απόγνωση και απελπισία. Ο λόγος του αγίου Ισαάκ του Σύρου θα είναι πάντα επίκαιρος και διαχρονικός: «Οὐκ ἔστιν ἁμαρτία ἀσυγχώρητος, εἰ μή ἡ ἀμετανόητος».[20]
ΚΑΘΕ ΠΑΙΔΙ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΘΥΜΗΤΟ
* Κληρικού Ι. Μ. Αιτωλίας κ΄ Ακαρνανίας
(Δρ. Θεολογίας-Μ.Α Φιλοσοφίας)
Διδάσκοντος στο ΕΚΠΑ/Θεολογική Σχολή-Τμ. Θεολογίας
Παραπομπές:
[1] Μάξιμος ο Ομολογητής, «Θεωρία σύντομως πρὸς τοὺς λέγοντας προϋπάρχειν ἢ μεθυπάρχειν τῶν σωμάτων τὰς ψυχάς», P.G. 91, 1324.
[2] Ιωάννης Δαμασκηνός, Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, εκδ. Πουρναρά, Θεσ/νίκη 1976, σελ. 150.
[3] Γεράσιμος Ζαφείρης, Οι Αμβλώσεις και η Ορθόδοξη Εκκλησία, θέσεις-αντιθέσεις, χ.ε., Αθήνα 1991, σ. 55.
[4] Patrick Lee, Abortion and Unborn human life, ed. The Catholic University of America Press, Washington 1996, σ. 25.
[5] Oscar Wellman, Moral and Ethics, Prentice Hall college div. 1988, σ.σ. 161-162.
[6] Γεώργιος, Φραγκιαδάκης Αμβλώσεις, εκδ. Όμβρος, Αθήνα 1997, σ. 67.
[7] Randy Alcorn, Pro-life answers to pro-choice arguments, Multnomah Publishers, Oregon 1992, σ.σ. 120-122.
[8] ό.π., σ. 221.
[9] π. Ιωάννης Μπρεκ,«Βιοηθικά διλήμματα και Ορθοδοξία», Σύναξη, τεύχος 68ο, ΟΚΤ-ΔΕΚ. 1998, σ. 9.
[10] Άγιος Κάλλιστος και Άγιος Ιγνάτιος (οι Ξανθόπουλοι), «Μέθοδος και κανόνας ακριβής για όσους διαλέγουν την ησυχαστική ζωή», Φιλοκαλία τ. 21ος, ΕΠΕ, Θεσσαλονίκη 1997, σ. 243.
[11] Αθηνά Γιαννοπούλου, Διλήμματα και προβληματική στη σύγχρονη Νοσηλευτική, εκδ. Ταβιθά, Αθήνα 1995, σ. 120.
[12] Alcorn, ό.π., σ.232.
[13] John Nooman, “How to argue about abortion”, in Morality in practice, ed. James Sterba 1988, σ. 151.
[14] Robert Nozick, Anarchy, State and Utopia, ed. New York: Basic Books 1974, σ.σ. 42-45.
[15] Will Kymlica, Η Πολιτική Φιλοσοφία της εποχής μας, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2005, σ. 98.
[16] Ιωάννης Κορναράκης, Ψυχοδυναμικά Δρώμενα στην Πορεία της Αγιότητας, εκδ. Τήνος, Αθήνα 2010, σ. 215 κ.ε.
[17] Είναι κλασσική η ρήση του Γιουνγκ «κάθε απωθούμενο προβάλλεται και εκδικείται», βλ. C. G. Jung, Die Beziehungen zwischen dem Ich und dem Unbewusten, Zurich 1933, σ. 133.
[18] Ι. Παπαδόπουλος, Α. Καναβού, Δ. Κρεντήρης, Γνώσεις Φροντίδας Ασθενών για Εφημερίους-Κατάλληλο και για Κοινωνικά Επαγγέλματα, εκδ. Επιστροφή, Ναύπλιο 2022, σ. 31.
[19] Βλ. Rev. Jane Ranney Rzepka, “Counseling the Abortion Patient: A Pastoral Perspective”, Pastoral Psychology, Vol. 28(3), Spring, 1980, σ.σ. 168-180.
[20] Άγιος Ισαάκ ο Σύρος, Τα Ευρεθέντα Ασκητικά, Λόγος λ΄, εκδ. Ρηγοπούλου, Θεσ/νίκη, 1977, σ. 127.
πηγή: https://anastasiosk.blogspot.com/2022/09/blog-post_513.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου