Elementary feedback on “modern” holistic knowledge and holistic education in Greece (2013)

Εφόσον η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης αποτελεί -και σωστά- βασική επιδίωξη της διδασκαλίας στην πρωτοβάθμια & δευτεροβάθμια παιδεία, κάνοντας χρήση του ίδιου στόχου στο επίπεδο των διδασκόντων, ας επιχειρήσουμε μια συνοπτική κριτική αποτίμηση, δηλαδή μια καταγραφή ενός θεμελιώδους πλαισίου ερωτημάτων σχετικά με τις αντιφάσεις που φαίνονται να προκύπτουν από την πρόσφατη επιμορφωτική-παιδαγωγική συνάντηση με θέμα "Βασικές αρχές γενικής παιδαγωγικής με εφαρμογή στη μουσική. Κατασκευή σχεδίου μαθήματος". Μιας συνάντησης που αφορούσε σε όλες τις ειδικότητες της δευτεροβάθμιας και όχι μόνον στους μουσικούς.

Τα δυο -κατά την αντίληψή μας- σημεία κλειδιά της παρουσίασης ήταν:
• Η “σύγχρονη” παιδαγωγική αντίληψη / πρακτική (αφετηριακό σημείο, αιτιώδης σχέση).
• Ο ολιστικός στόχος της γνώσης (που επιδιώκεται μέσω της σύγχρονης παιδαγωγικής).

Τα δυο στοιχεία που ξεχώριζαν στην παρουσίαση ήταν:
1. Η καταιγιστική παράθεση ονομάτων και ξενόγλωσσων όρων δίπλα στις επιμέρους παιδαγωγικές πρακτικές και στις μεθοδολογίες.
2. Η έμφαση στο δίπολο Πυθαγόρας/Σωκράτης – Χέγκελ ως προς τις βασικές αρχές για τους στόχους και τη μεθοδολογία προς την γνώση.

Ως προς το πρώτο στοιχείο: επαναλήφθηκε η γνωστή τακτική, να παρατίθενται οι αγγλόφωνοι συνήθως όροι (learning by doing, deduction and induction methods…) και τα γνωστά ονόματα Dewey, Vygotsky… που έρχονται αξιωματικά να υποστηρίξουν το σύγχρονο (αδιαμφισβήτητα ανώτερο) πλαίσιο των παιδαγωγικών πρακτικών.

Ως προς το δεύτερο στοιχείο: επαναλήφθηκε η δυτική θέση (διαχρονικά σύγχρονη) που παρακολουθεί και σημαδεύει το ελληνικό κράτος από την ίδρυσή του: ο ελληνικός πολιτισμός διακόπτεται στο τέλος της κλασικής περιόδου και επανεμφανίζεται με την διαδικασία της μετακένωσης από την Δύση, μέσω της “νεωτερικής” Επανάστασης του 1821.

Κι ενώ θα μπορούσε κάποιος να έχει δεκάδες επί μέρους ερωτήματα, που θα έθεταν σε νέα βάση την συνειδητοποίηση του τι νέο προτείνεται; πού αποσκοπεί η παρουσίαση; όπως π.χ. πάνω στο πολυαναφερόμενο θέμα ενεργητική ακρόαση: “υπό ποιες συνθήκες και σε ποιες κοινωνίες η μουσική έγινε και ακρόαση και παθητική ακρόαση;”, είναι προτιμότερο να ξεφύγουμε από την μουσική και να γενικεύσουμε:

ΠΕΝΤΕ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ …

1. Το αρχαιοελληνικό πρότυπο παιδείας (στο οποίο λέγεται ότι στηρίζεται ο δυτικός διαφωτισμός και μέσω αυτού, όλα τα σύγχρονα παιδαγωγικά μοντέλα) στηριζόταν στον κατακερματισμό της γνώσης, στην εξειδίκευση και στην αποκομμένη πληροφόρηση ή στην ολότητα της γνώσης και στην διαμόρφωση του πολίτη που υπηρετεί εθνικές και πανανθρώπινες αξίες;
2. Η “ολιστική προσέγγιση” διαδέχεται κάποιο μοντέλο γνώσης. Ποιο είναι αυτό, πότε και ποιος το εισηγήθηκε, από ποιους και γιατί κρίθηκε αποτυχημένο;
3. Είναι κάτι διαφορετικό το “ολιστικό” μοντέλο από εκείνο που προ δεκαετίας παρουσιάστηκε και που μιλούσε για “διαθεματικότητα / διεπιστημονικότητα”;
4. Τα ΑΠΣ-ΔΕΠΠΣ που στήριζαν την τότε κορυφαία καινοτομία, την “διαθεματικότητα”, αντέφασκαν πλήρως με το ελληνικό Σύνταγμα, αφού παρέλειπαν την εθνική διάσταση που το άρθρο 16 παρ. 2 προβλέπει. Το ολιστικό μοντέλο (που από τότε αναφερόταν) προβλέπεται να εφαρμοστεί με διαφορετικά ΑΠΣ-ΔΕΠΠΣ ή μήπως προβλέπεται η επαναφορά του εθνικού προσδιορισμού στην ονομασία του Υπουργείου Παιδείας;
5. Γιατί δίνεται τόση έμφαση στο “σχέδιο μαθήματος”, όταν ο γενικός στόχος είναι τόσο διάφανος; Πόσο “σύγχρονος” είναι αυτός ο στόχος, αν π.χ. συνυπολογίσουμε ότι ο “σύγχρονος” πολιτισμικός στόχος του Κοραή μετρούσε στην εποχή του πάνω από 17 αιώνες και ποια εγγύηση επιτυχίας έχει, όταν οι προηγούμενοι στόχοι -που λέγεται ότι συνέβαλαν στην διατήρηση των κοινωνικών ανισοτήτων και προκάλεσαν τους φρικιαστικούς πολέμους- είχαν διαφημιστεί (και επιβληθεί) στην εποχή τους ως το ύψιστο φως και η πρόοδος;

…και ΔΥΟ ΑΠΟΨΕΙΣ ΠΡΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟ

1. Η ελληνική παιδεία και η ελληνική κοινωνία δογματικά ακολουθούν επί 2 αιώνες (και οφείλουν να ακολουθούν μέχρι νεωτέρας) τους άξονες ενός πολιτισμού, επειδή αυτός χαρακτηρίζεται “σύγχρονος, προοδευτικός, ριζοσπαστικός, κατά βάση… ελληνικός”.
2. Παρόλα αυτά, ουδέποτε ο ελληνικός πολιτισμός “κατορθώνει” να είναι επαρκώς “σύγχρονος, προοδευτικός, ριζοσπαστικός…”, άρα διαρκώς χρειάζεται “εκσυγχρονισμό, εξευρωπαϊσμό, εξορθολογισμό, ριζοσπαστισμό” και γενικώς… εκείνες τις “διαρθρωτικές αλλαγές” και τις “μεταρρυθμίσεις” που κάποιο εξωθεσμικό κέντρο εξουσίας θα αποφασίσει και το εγχώριο κέντρο εξουσίας θα παπαγαλίσει. Πέρα από το ότι ο δυτικότροπος εγχώριος παράγων διαπιστώνει τα απανωτά ελληνικά αδιέξοδα, καταλογίζοντας απλώς τις ευθύνες στους Έλληνες, τι συμπέρασμα θα βγάλουμε, αν τοποθετήσουμε και το 1821, το 1824, το 1831, το 1843, το 1853, το 1881 και τις άλλες σημαδιακές χρονολογίες έξω από το παραμορφωτικό πλαίσιο της δυτικότροπης ιστοριογραφίας;

Επιγραμματικά: Οι διαρκείς αντιφάσεις – διαψεύσεις των διεθνών πολιτικών επιλογών για την Ελλάδα και ιδιαίτερα για την παιδεία, η διαρκής αναπαραγωγή αυτών των επιλογών από τα εγχώρια κυβερνητικά φερέφωνα, η διαρκής μετάθεση των πολιτικών ευθυνών από πάνω προς τα κάτω, η διαρκής ανακάλυψη του αρχαιοελληνικού τροχού, η διαρκής “ανανέωση” της εκπληκτικά “σύγχρονης οδού” προς την “ελευθερία”, την “ισονομία” και την “ευημερία” είναι τελικά ιδέα μας ή μήπως χρειάζεται κάτι να ξαναδούμε συνολικά, σχετικά με την χώρα που διαρκώς δανείζεται πολιτισμό, άρα και χρήματα; (ισχύει και το αντίθετο, άλλωστε έτσι ξεκίνησε).

Στέργιος Ζυγούρας
Καθηγητής μουσικής

Πηγή: http://karavaki.wordpress.com/2013/09/09/elementary-feedback-on-modern-holistic-knowledge-in-greece-2013