Σήμερα το παρατσούκλι της χρησιμοποιείται απαξιωτικά για να αποδώσει την κακομοιριά και την άθλια οικονομική κατάσταση της χώρας. Η ίδια όμως υπήρξε μια ηρωική και αξιέπαινη Ελληνίδα.
Η Πανωραία Χατζηκώστα, όπως ήταν το πραγματικό της όνομα, έζησε στα δύσκολα της ελληνικής Επανάστασης.
Το 1821, μετά την καταστροφή του Αϊβαλιού από τους Τούρκους, μεγάλο μέρος του πληθυσμού του σφαγιάστηκε και το υπόλοιπο βρήκε σωτηρία στα Ψαρά. Τόσο τον άντρα της, Κώστα Αϊβαλιώτη πλούσιο έμπορο, όσο και τα παιδιά της, τους έσφαξαν μπρος τα μάτια της οι Τούρκοι. Η ίδια πάμφτωχη και ολομόναχη, βρέθηκε αρχικά στα Ψαρά απ’ όπου πήρε και το προσωνύμιο Ψαροκώσταινα και έπειτα στο Ναύπλιο.
Εκεί ξεκινά ένας δυσβάστακτος αγώνας επιβίωσης για την άλλοτε αρχόντισσα, καθώς για να βγάλει το ψωμί της αναγκάζεται να κάνει την αχθοφόρο και την πλύστρα.
Παρά τα προβλήματά της όμως, παίρνει υπό την προστασία της ορφανά παιδιά αγωνιστών, τα οποία για να τα θρέψει, γυρνά από σπίτι σε σπίτι και ζητιανεύει. Τα χαμίνια της παραλίας την παίρνουν στο κατόπι και την φωνάζουν Ψωροκώσταινα.
Το 1826 ενώ μαίνονταν η πολιορκία του Μεσολογγίου από τον Ιμπραήμ, διενεργήθηκε έρανος στην κεντρική πλατεία της πόλης, για την ενίσχυση των αποκλεισμένων μαχητών. Οι υπεύθυνοι μάταια ζητούσαν από τον πολύπαθο λαό να βάλει το χέρι στην τσέπη. Η φτώχια και η εξαθλίωση ήταν συγκάτοικος σε κάθε ελληνικό σπίτι.
Το παρατσούκλι της μεγαλόκαρδης Πανωραίας, συχνά σήμερα παρομοιάζεται με την ένδεια της Ελληνικής οικονομίας
Τότε και ενώ κανένας δεν πλησίαζε το τραπέζι, η φτωχότερη όλων, η χήρα Χατζηκώσταινα, βγάζει το ασημένιο δαχτυλίδι που φορούσε στο δάχτυλό της και μαζί με ένα γρόσι που είχε στην τσέπη της, τα ακουμπά στο τραπέζι της ερανικής επιτροπής. «Δεν έχω τίποτα άλλο από αυτό το ασημένιο δαχτυλίδι κι αυτό το γρόσι. Αυτά τα τιποτένια προσφέρω στο μαρτυρικό Μεσολόγγι».
Η απρόσμενη αυτή χειρονομία έκανε κάποιον από το πλήθος να αναφωνήσει: «Για δείτε, η πλύστρα η Ψωροκώσταινα πρώτη πρόσφερε τον οβολό της» κι αμέσως ξύπνησε το ελληνικό φιλότιμο. Ένας, ένας όλοι άρχισαν να αποθέτουν στο τραπέζι του εράνου λίρες, γρόσια και ασημικά, ό,τι είχε ο καθένας από το υστέρημά του.
Με την ίδρυση του ελληνικού κράτους, σε μια συνεδρίαση της Συνέλευσης, κάποιος παρομοίασε το Ελληνικό Δημόσιο με την Ψαροκώσταινα. Ο συσχετισμός αυτός άρεσε και έμεινε…
Αργότερα επί της βασιλείας του Όθωνα, οι αγωνιστές συνήθιζαν να αποκαλούν ειρωνικά την βαυαρική αντιβασιλεία «Ψωροκώσταινα» και αυτή γεμάτη περιφρόνηση ανταπαντούσε, σε όσους ζητούσαν τη βοήθεια του κράτους για να συντηρηθούν, «όλοι από την Ψωροκώσταινα ζητούν να ζήσουν».
Δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα. Όταν το 1826 κορυφώθηκαν οι συνέπειες της εγκληματικής δράσης των εγχώριων αγγλογαλλικών στοιχείων, όταν κατέρρευσε η "κυβέρνηση" Κουντουριώτη και κάποιοι (λίγοι) συνειδητοποίησαν τι "προσέφεραν" οι εμφύλιοι και οι πολιτικές δολοφονίες (όπως του Ανδρούτσου), οι Κολοκοτρώνης-Καραϊσκάκης είχαν ήδη συναποφασίσει να απαλλαγούν με πολιτικά μέσα από το ΜαυροκορδατοΚωλέττικο και η πολιτική αυτή συμμαχία έφτασε στην μεγάλη επιτυχία το 1827: να κληθεί ο πραγματικός αρχηγός της Επανάστασης, ο Ιωάννης Καποδίστριας.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτον περίφημο έρανο υπέρ Στερεάς (που ο Μαυροκορδάτος από το 1821 κατέστρεψε μαζί με την Ήπειρο), και Μεσολογγίου (που ο Κουντουριώτης επίτηδες δεν τροφοδοτούσε, λόγω των αγγλογαλλικών εκβιασμών) παρουσιάστηκε και η γνωστή Ψαροκώσταινα.
Από τότε, όταν η Ελλάδα καταντούσε να εξαρτιέται από τέτοιους εράνους (μη ξεχνάμε ότι έγινε ύστερα από δυο δάνεια που ποτέ δεν αναλύθηκαν από την ιστορία), η ελληνική τραγωδία θα ονομαζόταν "Ψωροκώσταινα". Ήταν ένας χαρακτηρισμός που ποτέ δεν χρησιμοποιήθηκε για να μειώσει το πρόσωπο, αλλά να καταδείξει την κατάπτωση, μια και όσοι τον χρησιμοποίησαν αρχικά δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να καταδείξουν τους υπεύθυνους.