Ορθοδοξία και προσκύνηση των εικόνων. Πώς μπορεί να σχετίζονται;

Κυριακή της "Ορθοδοξίας" σήμερα....

Πώς μπορεί να σχετίζεται η ουσία της Ορθοδοξίας με την αναστήλωση των εικόνων;

Μπορεί η αόρατη και απρόσιτη Θεότης να εικονιστεί;

Ναι, λέει η ορθόδοξη σκέψη, αν και εφόσον η Θεότης έχει μετάσχει στην ανθρώπινη φύση, και άρα έχει καταστεί ορατή και απτή στα αισθητήριά μας.

Μωρία και σκάνδαλο για την (μονοθεϊστική) ιουδαϊκή και ισλαμική σκέψη σήμερα, ο εικονισμός του Θείου τάσσεται στο επίκεντρο της Ορθοδόξου συνειδήσεως. Και όμως αυτό δεν έγινε αβασάνιστα. Για πάνω από 100 έτη ο Ρωμαίικος λαός υπέφερε άγρια εμφύλια διαμάχη σχετικά με αυτό ακριβώς το ζήτημα. (υπό μια έννοια αυτή η διαμάχη υπήρξε ευλογία για δόμηση μιας πολύ ουσιαστικής και ιδιαίτερης θεολογίας, η οποία απουσιάζει π.χ. από την Δυτική σκέψη). Δεν είναι ζήτημα Τέχνης ή αισθητικής, τουλάχιστο όχι μόνο. Είναι ζήτημα οντολογίας:

Το βασικότερο, επειδή η Θεότης έλαβε την ανθρώπινη φύση, απτώς και ορατώς, γιαυτό ακριβώς ΕΚΤΟΤΕ αυτή η Θεότης μπορεί να εικονιστεί, δηλαδή να τύχει περιγραφής της μορφής της. Άρα για την ορθόδοξη διάνοια ο εικονισμός του Ενανθρωπίσαντος Λόγου όχι μόνον δεν είναι σκάνδαλο, αλλά αποτελεί βεβάιωση και μαρτυρία κοινωνουμένης αλήθειας.

Σημαντικο επίσης: Επειδή η ανθρώπινη φύσις λόγω της ενανθρωπίσεως αφθαρτίζεται κατά χάριν, γιαυτό και τα πρόσωπα που τυγχάνουν αυτής της χαριζόμενης αφθαρσίας συνεχίζουν και είναι παρόντα στην Εκκλησιαστική ζωή, αν και έχουν λείψει πρό πολλού από τον κόσμο. Η παρουσία τους αυτή δηλώνεται πάλι μέσα από τον εικονισμό τους στους χώρους και στα σκεύη λατρείας.

Τέλος, επειδή η κατά χάριν μετοχή στην Θεότητα ουσιαστικά ανάγει τον άνθρωπο σε υπερβατική σφαίρα ύπαρξης, καταργώντας τον ιστορικό χρόνο, γιαυτό και μέσα στην Εκκλησία τα πάντα είναι "παρόν". Παρελθόν και μέλλον τίθενται στο περιθώριο. Έτσι τα γεγονότα της Θείας Οικονομίας γίνονται τώρα, εδώ, μπροστά μας. Αυτό ακριβώς δηλώνει ο εξεικονισμός τους στους χώρους της λατρείας.

Όλα αυτά εγράφησαν πολύ επιγραμματικά, με τον κίνδυνο δογματικών και λογικών αλμάτων και ασαφειών, για να καταδειχθεί η κεφαλαιώδης σημασία των εικόνων και της αναστήλωσής τους για την εκκλησιαστική ζωή. Ο εικονισμός του ενανθρωπίσαντος Θεού, των αγίων του, και των γεγονότων της Οικονομίας, δεν έχει διακοσμητικό ή συναισθηματικό σκοπό, αλλά τοποθετείται στον πυρήνα της ορθοδόξου εκκλησιαστικής συνείδησης, ταυτιζόμενος με την εκκλησιαστική εμπειρία και το εξ αυτής δόγμα.

Έτσι πρέπει να προσεγγίζεται το (σε πρώτη ματιά) παράδοξο της ταύτισης της Ορθοδοξίας με την αναστήλωση και προσκύνηση των ιερών εικόνων.

ΕΝΑΛΙΟΣ ΘΗΡ